August 01, 2023

Boekrecensie: Johan Klein Haneveld – IJsbrekers (De Zwijgende Aarde 5)


IJsbrekers
van Johan Klein Haneveld is het vijfde deel van De Zwijgende Aarde serie. Deze serie bestaat (tot nu toe!) uit zes diverse en los te lezen boeken van verschillende Nederlandse auteurs die zich afspelen in hetzelfde universum. In dit universum heeft de mensheid zich uitgestrekt over het zonnestelsel, gedomineerd door de van oorsprong Nederlandse VAHA, de Vrije Algemene Handelsorganisatie Aarde, een VOC-achtige organisatie. Dit geeft het universum een Nederlands tintje dat overal zichtbaar is, van de namen van personages tot het gebruik van ‘drek’ als stopwoord ter vervanging van ‘shit.’ De centrale achtergrondgebeurtenis waar het universum van de serie omheen gebouwd is, is het plotseling wegvallen van alle communicatie met de aarde: de Zwijging.
 

IJsbrekers speelt zich als eerste boek in de serie volledig af ná de Zwijging. Op de ijzige Jupitermaan Europa bevindt zich onder het ijs een onderzoeksbasis van de VAHA. De basis bestaat uit twee lagen: een bovenlaag bevolkt door onderzoekers, ondersteuningspersoneel, en het management van de basis, en een onderlaag, waar zwaar gemodificeerde ‘zeemeermensen’ wonen. Deze mensen hebben hun benen laten vervangen door een vissenstaart en hebben andere modificaties ondergaan om beter onderzoek te kunnen doen in de oceanen van Europa. Zoals we inmiddels gewend zijn van deze serie zijn de spanningen tussen ongemodificeerde ‘puren’ en hun cyborg medemensen een constante factor. Tijdens de Zwijging werden de moraalregels wel wat lakser, maar het herstel van het contact met de aarde brengt ook het herstel van de oude sociale normen met zich mee. De spanningen lopen verder op wanneer duidelijk wordt dat een schip, tjokvol zwaarbewapende mariniers, onderweg is van de Aarde naar Europa om Michelle Dijon (ja, dié) in te rekenen. Maar onder wiens identiteit houdt Dijon zich schuil? Wie is er te vertrouwen, en wie niet? En wie of wat is verantwoordelijk voor de mysterieuze signalen die omhoog borrelen uit de bijna oneindig diepe oceaan? 

Het hoofdpersonage van IJsbrekers is R&D medewerker Patricia Visser. Dankzij haar relatie met basismanager Harm kon ze zich tijdens de Zwijging dingen veroorloven die anderszins niet toegestaan zouden zijn, maar met het herstel van het contact met de Aarde (en de bijbehorende orde) verandert dat. Ze is gedwongen terug te vallen op haar contacten met haar collega’s op de bovenverdieping, en de zeemeermensen daaronder. Bovendien heeft Patricia een geheim, dat nu ook uit dreigt te komen… Wat na deze introductie volgt is zo’n honderd pagina’s aan actie. Patricia, de Aardse mariniers, de zeemeermensen, en de rest van de basisbevolking manoeuvreren om elkaar heen en komen met elkaar in botsing, met grote gevolgen voor henzelf en de basis. 

In IJsbrekers kiest Klein Haneveld een onverwacht vertelperspectief. Zonder teveel weg te geven, is Patricia een bijzondere keuze voor een hoofdpersonage. Ze is innig verbonden met de rest van het Zwijgende Aarde universum en ligt niet voor de hand als protagonist. Hoewel dit totaal verkeerd uit had kunnen pakken weet Klein Haneveld dat te voorkomen en zet hij een zeer sterk personage en vertelperspectief neer. Deze keuze werkt niet alleen voor IJsbrekers zelf erg goed, maar geeft ook extra diepte aan voorgaande boeken in de serie. De rest van de personages zijn minder uitzonderlijk, maar zijn prima uitgewerkt en staan het verhaal niet in de weg. Ook de spanningen tussen puren en gemodificeerden, bewoners van de boven- en onderverdieping, zijn overtuigend. Het management heeft totaal andere prioriteiten dan de gemodificeerden, waardoor de twee groepen regelmatig volstrekt langs elkaar heen praten. Bewoners van de bovenverdieping hervinden met de komst van de mariniers hun focus op de Aarde, terwijl de zeemeermensen steeds meer verbonden worden met Europa en haar oceaan. Deze tweedeling wordt uiteindelijk ook voor Patricia, met haar banden op beide verdiepingen, zeer relevant. 

Waar de menselijke kant van IJsbrekers dus erg overtuigend is, had Europa als setting meer aandacht verdiend. Al in de introductie wordt sterk gehint naar leven in de dieptes van de oceaan, maar wanneer dit uiteindelijk opnieuw naar voren komt eindigt het boek zonder dat er veel duidelijk over wordt. IJsbrekers is een van de dunnere boeken in de serie, en het had niet misstaan om de overgebleven ruimte te gebruiken voor het verder uitwerken van dit mysterie. Ook zijn niet alle actiescenes even overtuigend. Zo had de laatste confrontatie scherper en duidelijker geschreven kunnen zijn – nu voelt het enigszins verwarrend en langer uitgesponnen dan nodig was geweest. 

Deze minpunten wegen echter niet op tegen de kracht van het vertelperspectief en de uitwerking van de centrale thema’s. Uiteindelijk is IJsbrekers gewoon een erg leuk boek om te lezen en geeft het als bonus flink wat extra diepte aan de voorgaande boeken. Daarvoor kan ik het boek alleen maar prijzen.

3,5/5 sterren

 
Johan Klein Haneveld – IJsbrekers (De Zwijgende Aarde 5)
Leiderdorp: Quasis Uitgevers, 2019
ISBN: 9789492099471

No comments:

Post a Comment