Boekrecensie: Jorrit de Klerk – Revolte (De Zwijgende Aarde 1)

Revolte van Jorrit de Klerk is het eerste deel van De Zwijgende Aarde serie. Deze serie bestaat (tot nu toe!) uit zes diverse en los te lezen boeken van verschillende Nederlandse auteurs die zich afspelen in hetzelfde universum. In dit universum heeft de mensheid zich uitgestrekt over het zonnestelsel, gedomineerd door de van oorsprong Nederlandse VAHA, de Vrije Algemene Handelsorganisatie Aarde, een VOC-achtige organisatie. Dit geeft het universum een Nederlands tintje dat overal zichtbaar is, van de namen van personages (zoals de hoofdpersoon van Revolte, Raik Minnema), tot het gebruik van ‘drek’ als stopwoord ter vervanging van ‘shit.’ De centrale achtergrondgebeurtenis waar de boeken in de serie omheen gebouwd zijn, is het plotseling wegvallen van alle communicatie met de aarde: de Zwijging.

 

Zo ook in Revolte, dat zich afspeelt in en rond de Vesta Kolonie op de gelijknamige asteroïde. De hoofdpersoon, Raik Minnema, werkt als VAHA-werknemer op deze mijnbouwkolonie en woont in de dichtbevolkte HAB-2, gebouwd in de uitgeholde asteroïde AnneFrank bij Vesta. Zijn droom is om promotie te maken naar het management van de kolonie, dat verblijft in het nabijgelegen HAB-1. Hier zijn de eerste contouren van de verhoudingen opgelegd door de VAHA zichtbaar: een kleine, in luxe levende elite heerst over een grote en vooral arme arbeidersklasse en doet er alles aan om toegang tot de bovenklasse exclusief te houden. Naarmate Raik meer verstrengeld raakt met zowel het management in HAB-1 als een aantal niet bij de VAHA aangesloten bewoners van HAB-2 komt hij met zichzelf in conflict. Zijn aanstaande promotie is niet wat het lijkt, en wanneer de Zwijging aanbreekt zien de bewoners van HAB-2 hun kans schoon en komen in opstand. Kan hij zijn ambitie om op te klimmen binnen de VAHA, een droom die hij al van kinds af aan heeft, nog wel aan zichzelf verkopen? Is de VAHA een positieve of een negatieve kracht in de wereld? Wie is er te vertrouwen, en hoe past hij zelf in dit web van rijkdom, uitbuiting, intrige, en geweld?

 

De morele twijfel en groei van Raik, voortkomend uit het imperialisme van de VAHA, is het centrale thema van het boek. De VAHA blijkt in alle opzichten een voortzetting van de VOC: de organisatie bezorgt rijkdom aan een kleine groep, vooral bestaand uit Nederlanders, door de meerderheid met harde hard uit te buiten. De overeenkomsten tussen de Vesta Kolonie en de wingewesten van de VOC zijn duidelijk. Raik vertegenwoordigt een groep Nederlanders die is opgegroeid met de baten van dit systeem – hij had een comfortabele jeugd waarin hij zich in alle rust kon ontwikkelen, zonder in aanraking te komen met de andere kant van de medaille. Door zo opgegroeid te zijn ontwikkelde hij een grote bewondering voor de VAHA. Wanneer hij in de Vesta Kolonie in aanraking komt met uitbuiting, geweld, en verdriet veroorzaakt door diezelfde VAHA probeert hij de daardoor ontstane cognitive dissonance eerst op te lossen door het gedrag van de VAHA zoveel hij kan te rechtvaardigen. Er zal toch zeker een goede reden zijn voor het harde optreden? Wat hebben de bewoners van HAB-2 gedaan waardoor ze dit verdienen? Met het verstrijken van de tijd en het opdoen van ervaring, en geholpen door intrige vanuit het management zelf, begint Raik er echter anders over te denken.

 

De analyse van imperialisme in Revolte bereikt nooit het niveau van bijvoorbeeld Arkady Martine’s A Memory Called Empire, maar is desalniettemin interessant. Voor lezers die minder bekend zijn met de ervaringen van mensen die zich in de uitgebuite klasses van een imperialistisch systeem bevinden of bevonden is het een laagdrempelige en nuttige verkenning van een belangrijk thema, zeker voor Nederlanders. Veel lezers zullen zich enigszins herkennen in Raik Minnema: ver weg van het leed, en als je je hoofd maar diep genoeg in het zand steekt is je geweten wel onder controle te houden. Pas als de schaduwzijden van onze samenleving hardhandig onder onze neus geduwd worden beginnen we echt na te denken.

 

Revolte is echter geen neerslachtig boek. Het is vlot geschreven en zit vol spanning. Hoewel het bovenstaande thema een constante ondertoon is die regelmatig naar de oppervlakte komt, is het boek verder te beschrijven als een korte actiethriller. De tocht van Raik en zijn metgezellen om uit de HABs te ontsnappen, te ontdekken wat er gaande is bij het management, en intussen niet in conflict te raken met de opstandelingen deed me bij tijd en wijlen denken aan de ontsnapping van Eros in Leviathan Wakes van James S.A. Corey. Het tempo ligt hoog, de spanning zit erin, en de wereld waar de personages zich doorheen bewegen is interessant. Waar Leviathan Wakes echter nog driekwart van het boek (en acht vervolgdelen) overheeft om deze episode van context en navolging te voorzien, moet Revolte het doen met 186 pagina’s. Dit is te weinig om het geheel echt impactvol te maken.

 

Revolte was waarschijnlijk beter tot zijn recht gekomen wanneer het 400 á 500 pagina’s zou hebben. Nu ontbreekt te ruimte om voldoende te contextualiseren en uit te werken, waardoor de behandeling van het centrale thema aan complexiteit verliest (Raik’s ommekeer is vrij voorspelbaar en rechtlijnig) en de actiescènes gehaast voelen. Dat ik hier maar al te graag 400 á 500 pagina’s over zou willen lezen zegt echter genoeg over het potentieel van Revolte en over hoe het goed het nu al is. Het universum spreekt tot de verbeelding en komt als Nederlander dichtbij, het imperialisme-thema en de morele problemen die daar uit voortkomen zijn bijzonder boeiend, en het boek leest als een trein. Het is slechts jammer dat De Klerk zichzelf niet de ruimte heeft gegeven om hier meer mee te doen.

 

3,5/5 sterren

 

Jorrit de Klerk – Revolte (De Zwijgende Aarde 1)

Leiderdorp: Quasis Uitgevers, 2019

ISBN: 9789492099396