Boekrecensie: George van Hal – Van Lightsaber tot Tijdmachine

 

 

George van Hal legt als wetenschapsredacteur bij de Volkskrant regelmatig expliciet de verbinding tussen sciencefiction en de echte wereld, waarbij hij zich onder andere ontpopt heeft tot pleitbezorger van Nederlandse sciencefiction. Een vaste rubriek van Van Hal is Doe mij er ook zo een!, waarin hij ingaat op de wortels van fictieve technologieën in de echte wereld. Van Lightsaber tot Tijdmachine bundelt een aantal van deze columns en vult ze aan met updates en nieuw materiaal. Het boek is een de facto vervolg op Robots, Aliens, en Popcorn uit 2015, maar waar dat boek ging over grotere ontwikkelingen en processen, is Van Lightsaber tot Tijdmachine gericht is op kleinere uitvindingen en innovaties.                

Het boek begint sterk, met een voorwoord en inleiding waarin George van Hal het belang van sciencefiction op een mooie en gebalanceerde manier uiteenzet. Naast dat dit sowieso nog altijd geen overbodige exercitie is – sciencefiction wordt door het grote publiek nog vaak als een verzameling kinderlijke jongensdromen gezien – maakt  Van Hal ook duidelijk hoe belangrijk sciencefiction is in de ‘echte’ wetenschap. Sciencefiction schetst bestaande wetenschappelijke ontwikkelingen, verkent de filosofische context en consequenties van die ontwikkelingen naar de toekomst toe, en inspireert wetenschappers. Wetenschappers gebruiken sciencefiction als inspiratie en om hun creativiteit te voeden, en creëren daarmee de ontwikkelingen die weer een rijke voedingsbodem zijn voor sciencefiction-auteurs. Dit praktische belang van sciencefiction, naast het artistieke belang, wordt door Van Hal kundig verwoord.

De hoofdmoot van het boek bestaat uit een serie columns en nieuwe teksten waarin allerlei technologieën uit uiteenlopende sciencefiction media beschreven worden. Van Hal legt uit op welke principes deze technologieën gebaseerd zijn, of er in de echte wereld equivalenten zijn, en zo niet, of we die op enig moment kunnen verwachten. Van Hals schrijfstijl is vermakelijk en hij weet te enthousiasmeren voor technologie en wetenschap. De diepte ontbreekt echter enigszins – de teksten zijn eigenlijk te kort om ruimte te bieden om echt in de materie te duiken en verder te gaan dan aanstippen van verbanden en toekomstbeelden. Daarnaast komt het nogal eens voor dat bepaalde ontwikkelingen meerdere keren genoemd worden in verschillende stukken, waarbij het iedere keer gepresenteerd wordt alsof de lezer het voor het eerst hoort. Waarschijnlijk is dit een artefact van de columns waarop het boek gebaseerd is. Desondanks stoort dit enigszins.
 

De teksten worden met enige regelmaat afgewisseld met korte interviews met allerlei sciencefiction-gerelateerde personen, van auteurs tot wetenschappers tot regisseurs. Het gebrek aan diepte in de hoofdteksten maakt echter dat deze interviews nogal contextloos aandoen, ondanks dat het zondermeer de moeite waard is om de gedachten en inzichten van de geïnterviewden te lezen. Hoewel de interviews geplaatst lijken te zijn om als lijm te dienen tussen de verschillende korte hoofdteksten, blijft het boek mede hierdoor voelen als een verzameling losse columns.
 

Van Lightsaber tot Tijdmachine is zonder meer een vermakelijk boek en ik heb het met plezier gelezen. Afgezien van het nieuwe materiaal is het echter lastig om in dit boek meerwaarde te vinden ten opzichte van Van Hals bestaande columns. Het grote voordeel van een boek ten opzichte van een column is immers dat het de ruimte biedt om de diepte in te gaan en ideeën verder uit te werken, maar van die extra ruimte wordt in dit boek nauwelijks gebruik gemaakt. Het blijft een voor een boek oppervlakkige verzameling losse tekstjes. Hoewel dit zeker niet betekent dat het boek, zeker voor een beginnende sciencefiction-enthousiasteling, niet de moeite waard is, had er meer in dit boek gezeten. Het blijft nu echter bij een vermakelijk boek dat uitnodigt tot het duiken in een Wikipedia rabbit hole, zonder zelf aan die honger naar meer te kunnen voldoen.
 
3/5 sterren
 
George van Hal – Van Lightsaber tot Tijdmachine
Uitgeverij Nieuwezijds, 2023
ISBN: 9789057125812